Anlam, dilin temel ögesidir. İnsanlar bir anlam iletmek, bir anlam aktarmak için konuşurlar, birbirleriyle iletişim kurarlar. Bu bakımdan dil, her zaman düşünceleri aktarmaya yarayan bir araç olarak görülmüştür. Anlam kavramı, bir konuşucu topluluğu tarafından aynı biçimde anlaşılan bildirişim yollarının bütünü olarak görülen dil teriminin içinde yer alır. Anlam, sözcüğün söz içindeki diğer ögelerle bağlantılı olarak zihinde yarattığı kavramlardan her biridir Anlam; dil dizgesinin, çerçevesi kesin sınırlarla çizilemeyen, sonsuz ilişkiler örgüsüne ve bağlantısına sahip bir düzeyidir. Sözcüklerin kullanıldıkları bağlam kadar anlamı vardır, denilebilir. Bu nedenle, çizgisel olmayan anlamı, sayısal /dijital ortama aktarmak şu ana değin mümkün olamamıştır. Dildeki yapı taşları olan sözcüklerde, bir 'gösterge' yani 'biçim' ögesi, bir de 'gösterilge' yani 'anlam' ögesi aynı anda bulunur. Aralarındaki temel fark ise şudur: 'Gösterge' ögesi, bunu kullanan insanlar arasında bir uzlaşma sonunda saptandığı için, 'biçim' bakımından pek değişmez. Sözgelimi, bugün bir insan (taksi) sözcüğünü Türkçede başka türlü yazamaz; (taxi) diye bir kullanımda bulunsa bile, bu iş yasalara aykırı olur, çünkü Türkçenin abecesinde (x, w) harfleri yoktur. Oysa (demokrasi) sözcüğünün 'anlam' kesimini, birçok insan kendilerine göre ayrı ayrı yorumlarken kendilerini bağlı hissetmemektedirler. Yukarıda verilen tanımlardan hareketle “anlam” kavramı; “bir sözcüğün, cümlenin, söz öbeğinin, eserin, düŞüncenin, davranışın ya da olgunun anlatmak istediği muhteva” şeklinde tanımlanabilir. Dilde bulunan bütün ögelerin anlamlarını ve anlam özelliklerini inceleyen alan anlam bilgisidir. Anlam açısından sözcük dilin temel birimi olarak görüldüğünden dil bilimciler, anlam bilgisini ele alırken genellikle sözcük anlamı üzerinde durmuşlardır. Anlam kavramına ilişkin en önemli konu anlamlama (kavramlaştırma) dır. Nesnelerin, varlıkların, kavramların, olayların yani zihnimizde canlandırdığımız göstergelerin ses bileşenlerinin yardımıyla simgeleştirilerek kavramlaştırılmasına anlamlama denir.
Anlam bilgisi, sözcüklerin anlam değerlerini inceleme bilgisidir. Anlam bilgisi sözcükleri; anlamları, anlam özellikleri, anlam olayları bakımından inceleyen dil bilgisi koludur. Kelimeler, ekler, deyimler ve eyitmelerin (dicton) taşıdıkları anlamları ve bu anlamların yayılma ve değişmelerini inceleyen bu bilimin Türkiye Türkçesi dersleri için önemi son derece büyüktür. Anlam bilgisi, dilde anlamın incelenmesidir. Genel dil bilimi sahası içinde geniş bir konudur. Anlam bilgisini kavrama, dil edinimi çalışmalarına temel oluşturur.
Anlam bilgisi, toplumsal bağlamda dili kavramak/anlamak için önemlidir. Çünkü toplumun anlamdan etkilenmesi muhtemeldir ve dilin çeşitliliğinin anlaşılması için anlama ihtiyaç duyarız. Sonuçta anlam bilgisi, dil bilimin en temel kavramlarından birisidir. Anlam bilgisi, anlamın nasıl oluşturulduğunu, yorumlandığını, açıklandığını, belirsizleştiğini, gösterildiğini, tanımlandığını, basitleştirilerek düzenlendiğini, karşıtlık oluşturduğunu ve izah edildiğini inceler. Anlam bilgisi, dil içindeki içerik bilgisiyle ilgilenir. Anlam bilgisi, üç farklı dil düzeyinde (söylem/cümle düzeyi, söz dağarcığı düzeyi ve yapı bilgisi düzeyi) anlamı kolektif olarak betimleyen evrensel bir terimdir. Anlam bilim, dil bilimin anlamı inceleyen koludur. Bir dildeki sözcüklerin gelişim süreci içerisindeki anlam değişimlerini ve çeşitli anlamlara sahip oluşlarını inceler. Anlam Bilgisi Konularının Öğretimi, kuramsal olarak, bir dilde anlamla ilgili her şey, anlam biliminin alanına girer; bu anlamlar biçim bilgisinin, söz dizimin ya da sözcük biliminin ürettiği anlamlar olabilir. Anlam bilimi araştırmaları, her zaman sözcüklerin anlamına yönelik olmuştur. Anlam açısından sözcük, ilk temel birimdir. Bu nedenle, anlam bilimi sözcük bilimine sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. Yapılan tanım ve açıklamalardan hareketle anlam bilgisi ve anlam biliminin sözcük anlamı üzerinde yoğunlaştığını söylemek mümkündür. Sözcük anlam bilimi, belli bir bağlamı hesaba katmadan önce sözcükleri ele alarak bir nesnenin, bir duygu veya düşüncenin belli ses bileşimleriyle dile dönüştürülmesinde tutulan yol, bu bileşimlerin içerdikleri temel anlam ögesi, tasarımlar, duygu değerleri, yan anlamlar, aktarmalar, eş anlamlılık, eş adlılık, ters anlamlılık gibi konuları aydınlatmaya çalışır.
- Учитель: Seyfullah Öztürk